انواع فرش دستبافت را بشناسید
فرش ها جزء محبوبترین و کاربردی ترین زیراندازها در کشور ما محسوب می شوند که دارای قدمتی چند هزارساله هستند. فرش ها به عنوان یکی از نمادهای اصیل ایرانی به شمار می روند که بر اساس فاکتورها و عوامل مختلفی دسته بندی می شوند. فرش های دستبافت از محبوبیت زیادی در سراسر جهان برخوردارند و در این میان فرش های دستبافت ایرانی از گذشته دارای جایگاه بسیار ویژه ای در دنیا بوده اند. فرش های دستبافت با پارامترهای مختلفی تقسیم بندی می شوند که هر کدام دارای زیبایی و جذابیت خاصی هستند، تنوع زیاد در اندازه، جنس، طرح و رنگ فرش های ایرانی باعث شده انواع مختلفی داشته باشند که هر کدام نام مشخصی دارند. در ادامه این مطلب از قالیشویی توحید به معرفی انواع فرش های دستبافت می پردازیم.
با توجه به اینکه فرش های دستبافت به عنوان فرش های قیمتی و گران قیمت هستند یکی از مهمترین دغدغه های دارند این نوع فرش ها نگهداری صحیح و نحوه تمیز کردن آن ها است. برای حفظ سلامت این فرش ها و آسیب نرسیدن به آن بهترین گزینه برای شستشوی آن ها استفاده از خدمات قالیشویی های معتبر است.
فرش دستبافت چیست؟
همانطور که گفتیم فرش ها به عنوان یکی از قدیمی ترین زیراندازها محسوب می شوند که با گذشت زمان دچار تغییرات زیادی داشته اند. فرش دستبافت نیز به عنوان محبوبترین و مهم ترین نوع فرش ها به شمار می رود که تار و پود این نوع فرش توسط دست بافته می شود و از الیاف و مواد طبیعی برای بافت این فرش ها استفاده می شود. فرش های دستبافت ایرانی از نظر اندازه، جنس، نوع بافت، طرح و نقش و ... به انواع مختلفی تقسیم بندی می شوند که در ادامه به معرفی برخی از این آنها می پردازیم.
انواع فرش دستبافت از نظر اندازه
یکی از مهم ترین فاکتورهای تقسیم بندی همه فرش ها اندازه و ابعاد آن ها است. فرش های دستبافت اندازه و متراژهای متفاوتی دارند که متداول ترین و رایج ترین سایزهای این فرش ها شامل 6 متری، 9 متری، 12 متری و 24 متری می شود. نکته مهم این است که هیچکدام از این ابعاد و متراژها نسبت به دیگری مزیت خاصی ندارد و ملاک اصلی برای انتخاب، ابعاد فضا و محیط مورد نظر است.
هر کدام از فرش های دستبافت دارای نام های مختلفی هستند که هر کدام از آنها در ابعاد و اندازه های متفاوتی تهیه می شوند.
در زیر به معرفی آن ها می پردازیم:
قالی
قالی ها در مقایسه با سایر فرش های دستبافت که در ادامه معرفی می کنیم به عنوان پرکاربردترین و محبوبترین انواع فرش نام برد.
به فرش های با ابعاد 3 * 2، 3/5 * 2/5، 4 * 3 و 4 * 6 متر قالی گفته می شود.
قالیچه
ابعاد قالیچه ها معمولا کمتر از 4 مترمربع است و در دو دسته قالیچه سجاده ای و قالیچه پرده ای موجود هستند.
رایج ترین ابعاد قالیچه های سجاده ای 2/20 * 1/40 و قالیچه های پرده ای 2/5 * 1/5 است.
کلگی
ممکن است نام این فرش را کمتر شنیده باشید و یا با آن آشنایی نداشته باشید این فرش در واقع به فرش هایی گفته می شود که از نظر عرض کم عرض تر از قالی است و از نظر طول کمتر از 4 متر باشد.
این نوع فرش در اندازه های 3 * 1/5، 3 * 1/7 و 2 * 3/7 متر بافته می شود.
کناره
این فرش غالبا برای راهرو ها و راه پله ها مورد استفاده قرار می گیرد که غالبا عرض آن ها 0.5 تا 1.7 متر و طول آن ها 3 تا 10 متر می باشد.
پشتی
پشتی همان متکاهای بزرگی هستند که به دیوار تکیه داده می شود و در قدیم بافته می شدند. پشتی ها به قالیچه های گفته می شود که مساحت کمتر از 1 متر مربع دارد. متداول ترین سایز پشتی ها 90 * 60 سانتی متر است.
پادری
قالیچه های کوچکی که جهت استفاده در پاگردها بافته می شوند پادری گفته می شود.
انواع فرش دستبافت از نظر سبک
یکی دیگر از فاکتورهای دسته بندی فرش های دستبافت سبک محلی آن ها است. فرش ها بر اساس سبک محلی غالبا به 3 نوع تقسیم می شوند که در ادامه آن را شرح می دهیم.
فرش روستایی
فرش های روستایی فرش هایی هستند که به عنوان نماد پیدایش قالی های دست بافت شناخته می شوند. این فرش ها بدون نقشه و به صورت ساده و ابتدایی بافته می شوند.
فرش عشایری
این نوع فرش توسط عشایر و در طرح هایی برگرفته از زندگی عشایری بافته می شوند که عموما دارای اندازه های کوچکی هستند و بافتی درشت و زمخت دارند. از نمونه های رایج فرش های عشایری می توان به گبه، سفره، رختخواب پیش، جل و پشتی اشاره کرد.
فرش شهری
این فرش ها توسط بافنده های شهر بافته می شود که دارای ظرافت و رج شمار بالایی هستند و از نقشه ها و طرح های خاصی برخوردارند. از جمله انواع این فرش می توان به فرش دستبافت تبریز اشاره کرد.
انواع فرش دستبافت از نظر شیوه و نوع بافت
فرش های دستبافت از نظر نوع و شیوه بافت و قرار گرفتن تار و پود آنها به سه دسته تقسیم می شوند.
فرش تمام لول
به فرش هایی که قوس گره در پشت آن 90 درجه باشد و دارای شیارهای عمیقی در پشت فرش هستند فرش تمام لول گفته می شود. همچنین یکی دیگر از مشخصه های این نوع فرش فاصله کم تارها از یکدیگر و بافت محکم آن است.
فرش لول
فاصله بین تارها در این فرش به اندازه قطر یک نخ می باشد و بافت تخت یک پوده است و به روش حصیری بافته می شود یعنی در هر رج چله زیر و رو می شود. بافت این نوع فرش در مقایسه با فرش تمام لول از استحکام کمتری برخوردار است.
فرش نیم لول
قوس گره در پشت این فرش 45 درجه است.
انواع فرش دستبافت از نظر طرح
فرش های دستبافت را می توان از نظر طرح نیز دسته بندی کرد که انواع مختلف آن عبارتند از:
• طرح آثار باستانی و اسلامی
• طرح اسلیمی
• طرح شاه عباسی
• طرح اقتباسی
• طرح افشان
• طرح بته ای
• طرح قابی
• طرح ایلی عشایری
• طرح تلفیقی
• طرح ترکمن
• طرح محرابی
• طرح درختی
• طرح هندسی
• طرح درهم
• و ...
علاوه بر این مواردی که مطرح شد فرش های دستبافت را از نظر جنس، شهر بافنده، ساختار و ظرافت نیز می توان تقسیم بندی کرد.
مواد اولیه مورد استفاده در فرش های دستبافت
فرش های دستبافت به دلیل فرآیند پیچیده تولید و استفاده از مواد اولیه با کیفیت، از ارزش و دوام بالایی برخوردار هستند. انتخاب و کیفیت این مواد اولیه به طور مستقیم بر کیفیت و زیبایی نهایی فرش تأثیر می گذارد. در این بخش به بررسی مواد اولیه اصلی که در بافت فرش های دستبافت استفاده می شود، می پردازیم:
1. الیاف و نخ ها
فرش ها دارای جنس های مختلفی هستند و از الیاف متفاوتی بافته می شوند مهم ترین و اصلی ترین الیاف به کار رفته در فرش های دستباف شامل موارد زیر می شود:
پشم: پشم یکی از اصلی ترین مواد اولیه در بافت فرش های دستبافت است. این الیاف طبیعی به دلیل نرمی، دوام و قابلیت جذب رنگ، بسیار محبوب هستند. پشم از جنس کرک گوسفند به دست می آید و در مناطق مختلفی مانند ایران، افغانستان و ترکیه به کار می رود.
ابریشم: ابریشم به دلیل ظرافت و درخشندگی خاص خود، در فرش های دستبافت لوکس و گران قیمت استفاده می شود. این الیاف از پیله های کرم ابریشم استخراج می شود و موجب براقی و لطافت فرش می گردد.
پنبه: پنبه به عنوان الیاف نرم و مقاوم در برخی فرش ها به کار می رود. این الیاف به دلیل تنفس پذیری و راحتی در بافت، در ساختن فرش هایی با قیمت پایین تر و کاربردهای مختلف مورد استفاده قرار می گیرد.
2. استفاده از رنگ ها
به کار بردن رنگ در فرش ها یکی از مهم ترین بخش تولید است رنگ هایی که به کار می رود برای بافت فرش ها موارد زیر هستند:
رنگ های طبیعی: در بافت فرش های دستبافت، رنگ های طبیعی که از گیاهان، میوه ها و مواد معدنی به دست می آیند، برای ایجاد رنگ های غنی و پایدار استفاده می شوند. این رنگ ها معمولاً از گیاهانی مانند روناس، انار و زردچوبه استخراج می شوند.
رنگ های مصنوعی: با وجود استفاده از رنگ های طبیعی، در برخی فرش ها از رنگ های مصنوعی برای دستیابی به طیف وسیع تری از رنگ ها و ثبات بیشتر در برابر نور و شستشو استفاده می شود. این رنگ ها می توانند به طور قابل توجهی هزینه تولید را کاهش دهند.
3. اجزای ساختاری
در تولید فرش های دستباف باید ساختارهای مشخصی را انجام داد و از اجزای خاصی استفاده کرد که در ادامه به آن ها اشاره می شود:
نخ های بافته شده (چله): نخ های چله، که به عنوان پایه بافت فرش استفاده می شوند، معمولاً از پشم، پنبه یا ابریشم تهیه می شوند و مقاومت و ثبات فرش را تأمین می کنند.
نخ های پود: نخ های پود که در عمق بافت فرش قرار می گیرند، نیز می توانند از پشم، پنبه یا ابریشم باشند و به استحکام نهایی فرش کمک کنند.
4. ابزار و تکنیک های تولید
برای تولید و بافت فرش ها ابزارهایی مورد نیاز هستند که به شرح زیر است:
قلاب ها و شانه ها: ابزارهایی مانند قلاب و شانه برای تنظیم و تثبیت نخ ها در فرش استفاده می شود و نقش مهمی در کیفیت بافت دارد.
رنگ آمیزی دستی: رنگ آمیزی نخ ها به صورت دستی و با استفاده از تکنیک های سنتی انجام می شود که به حفظ کیفیت و زیبایی رنگ ها کمک می کند.
ترکیب صحیح این مواد اولیه با مهارت های بافندگان، موجب تولید فرش های دستبافت با ویژگی های منحصر به فرد، کیفیت بالا و دوام طولانی می شود. انتخاب دقیق و استفاده مناسب از این مواد به هنر و ارزش فرش های دستبافت افزوده و آن ها را به آثار هنری و فرهنگی با ارزشی تبدیل کرده است.
جمع بندی
در این مقاله شما را با انواع مختلف فرش های دستبافت و تقسیم بندی آن آشنا کردیم. همانطور که گفته شد فرش دستبافت یکی از قیمتی ترین انواع فرش به شمار می رود که همین امر باعث می شود نگهداری و مراقبت از آن از اهمیت ویژه ای برخوردار باشد. یکی از مهم ترین مواردی که در نگهداری از این نوع فرش اهمیت زیادی دارد نحوه شستشوی آن می باشد. همانطور که در ابتدا بیان شد با توجه به حساسیت فرش های دستبافت بهترین راه برای شستن آن ها مراجعه به یک قالیشویی معتبر است. قالیشویی توحید یکی از مجموعه های معتبر در شهر تهران است که کلیه خدمات مربوط به قالی شویی را به طور کاملا استاندارد و با استفاده از بهترین مواد شوینده انجام می دهد. یکی از خدماتی که توسط این قالیشویی ارائه می شود شستشوی فرش های دستبافت با استفاده از مواد شوینده مناسب و سازگار با آن است.
